Lên Na Hang thưởng thức món xôi ngũ sắc mang nét ẩm thực độc đáo của đồng bào dân tộc vùng cao

Lên Na Hang và Lâm Bình du khách không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh non nước trùng trùng, điệp điệp mỗi ngọn núi, dòng sông, dòng suối đều gắn sự tích nào đó mà tới nơi đây còn có hồ thuỷ điện lung linh sóng nước, nơi gặp gỡ của hai con sông sông Gâm và sông Năng với dòng nước xanh thẳm như lụa hòa quyện vào nhau tạo nên một bức tranh sơn thủy hữu tình mà hiếm nơi nào có được. Cùng với nơi đây là văn hoá ẩm thực phong phú, đa dạng thể hiện đậm nét đời sống tinh thần của nhân dân các dân tộc vùng núi cao Đông Bắc.

Nà Hang và Lâm Bình là vùng có nhiều dân tộc cùng sinh sống trong đó dân tộc Tày chiếm hơn cả. Chúng ta có thể đến thăm những nếp nhà sàn của người Tày để được thưởng thức những điệu hát then, hát cọi. Rồi bạn có thể ghé thăm làng bản của đồng bào người Dao để nghe hát Páo Dung, tận mắt chứng kiến Lễ kết tơ hồng hay Lễ cấp sắc độc đáo... Cuộc sống tinh thần của đồng bào phong phú là vậy tạo nên một sắc thái riêng so với vùng đất khác.

Không chỉ có cảnh đẹp núi non thơ mộng đến nơi đây du khách sẽ được thưởng thức những món ẩm thực của “vùng đất phượng hoàng”. Các món ăn truyền thống của người Tày người Dao như Cơm Lam, Thịt Chua, Măng rừng. Mà đến đây chúng ta còn được thưởng thức món xôi ngũ sắc của đồng bào người Tày do chính tay các bà mẹ, bà mễ làm mỗi khi độ xuân về, lễ hội, lễ tết, thờ cúng tổ tiên.Đặc điểm của món xôi này là có màu sắc độc đáo. Những hạt xôi thơm dẻo được làm từ các loại gạo nếp ngon. Màu xôi đẹp tự nhiên và hấp dẫn, 5 màu chính của xôi là trắng, đỏ, xanh, tím, vàng. Ngoài màu trắng là màu tự nhiên của gạo những màu đỏ, tím, vàng, xanh đều được tạo màu bằng cách ngâm gạo với nước của các loại lá và củ cây được bà con trồng trong vườn nhà mình.

Nguyên liệu: bà con thường chọn gạo nếp cái hoa vàng hay gạo nếp nương mới gặt về để làm nguyên liệu, hai loại gạo này thơm và dẻo hạt mẩy trắng, ngoài ra còn có các loại cây củ có sẵn được trồng trong vườn. Khâu đầu tiên trước khi nhuộm màu, gạo nếp được vo sạch được ngâm trong nước lã từ 6- 8 giờ để hạt gạo có độ nở vừa phải, chia gạo thành 5 phần, mỗi phần tương ứng với một màu. Để tạo màu cho xôi bà con thường các loại các lá cây để nhuộm với gạo để tạo ra các màu khác nhau. Để được xôi màu đỏ và màu tím bà con người Tày thường lấy lá cây “ Bẩu khẩu đăm khẩu đeng” theo tiếng Tày, (lá cây đỏ đen) đem giã nhỏ hòa với nước đun sôi rồi lấy nước để ngâm gạo. Sau 4- 5 tiếng vớt gạo ra cho ráo nước. Tiếp đến, là xôi màu vàng chính là nhờ nghệ, người Tày dùng nghệ giã nát hoặc mài trên cành cây cọ cho nhỏ mịn rồi trộn với gạo nếp mà đã ngâm kỹ. Lá cây gừng là màu xanh của xôi, các bà mẹ thường lấy một nắm lá gừng tươi đem giã nát và lấy nước cốt. Khi xôi đã gần chín bà con cho vào trộn đều. Cuối cùng là màu trắng là màu của gạo nếp cái hoa vàng.
Khi đã tạo màu cho gạo, còn một công đoạn nữa là cho gạo đã được tạo màu cho vào chõ xôi. Chõ xôi thường làm bằng thân cây cọ hoặc gỗ thơm được gọt đẽo và để thủng hai đầu, đầu trên có nắp đậy, đầu dưới lót bằng phên nứa. Đầu tiên bà con cho gạo tạo màu đỏ vào chõ xôi trước sau đó lần lượt đến gạo màu tím, gạo màu vàng, gạo màu trắng, còn gạo màu xanh gần chín bà con mới cho nước cốt gừng vào chộn đều với gạo màu trắng ở chõ xôi. Bà con cho chõ xôi lên bếp lửa đun đến khi nào xôi chín hạt cơm dẻo, ăn thấy có vị của cây lá cây gừng thơm dậy.
Trong lễ hội lồng tồng người Tày thường chế biến món xôi năm màu để mâm cỗ thêm hấp dẫn. Xôi ngũ sắc thường được bày thành đĩa gồm đủ năm màu xanh, đỏ, tím, vàng, trắng tựa như một bông hoa năm cánh khoe sắc. Nó có mùi thơm của cây cỏ, không thể lẫn với bất cứ loại xôi nào khác. Đĩa xôi năm màu cùng với bánh trưng, bánh giày, cá nướng, thịt nướng, con gà tạo thành mâm tồng trang trọng đặc sắc để dâng lên các vị thần linh cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.Lễ hội lồng tồng của người Tày thường được tổ chức vào mùa xuân hàng năm du khách đến đây không chỉ được tham gia vào các trò chơi dân gian như: tung còn, đánh pam, đi cà kheo… du khách còn được thưởng thức các món ăn truyền thống của đồng bào vùng cao với những hương vị rất đặc trưng được thể hiện trong từng món ăn, mà một món ăn không thể thiếu trong các mâm cỗ là món xôi ngũ sắc. Không chỉ là một món ăn ngon, màu sắc đẹp mà người xưa làm ra món ăn này nó còn tượng trưng cho ngũ hành trong vũ trụ. Người Tày tin rằng ai ăn món xôi ngũ sắc vào trong các ngày lễ tết, ngày hội sẽ gặp nhiều điều may mắn, tốt lành.