Rượu ngô men lá - Đặc sản hương vị vùng cao

   Với sự đa dạng về văn hoá mà mỗi dân tộc có một đặc trưng khác nhau nhưng trong đó có một loại thức uống mà hầu như dân tộc nào trong huyện Na Hang đều biết cách thưởng thức, chế biến đó chính là rượu ngô men lá, loại rượu đặc sản của đồng bào các dân tộc Na Hang.

  Vào khoảng tháng 5, tháng 6 khi những bắp ngô trên nương vào mùa thu hoạch là lúc mà bà con chọn những bắp ngô mẩy hạt nhất, đẹp nhất không bị sâu bệnh tẽ ra phơi khô và sàng xẩy sạch sẽ cất vào trong hòm, trong bồ.

  Để cất lên những mẻ rượu thơm ngon công đoạn đầu tiên là chọn ngô nấu rượu. Hạt ngô phải mẩy đẹp, chắc hạt, không sâu bệnh và được phơi khô. Tiếp theo người ta đổ ngô vào nồi nước để vớt hết những bụi bẩn, hạt lép sau đó nồi ngô sẽ được đun trên bếp lò, khi đun lửa phải đều. Củi đun phải là những cây gỗ chắc trên núi đã được người dân đi lấy về. Công đoạn bung ngô mất 8 giờ đồng hồ đến khi hạt ngô nở đều thì vớt ra cót (vật dụng của người Tày) để nguội.

 Tiếp theo bà con sẽ giã men, để rượu được ngon và thơm thì men chính là chất xúc tác quan trọng.  Men rượu được làm từ hơn 20 loại rễ, lá cây trên rừng. Sau khi hái về nhà tuỳ từng loại lá, rễ mà để tươi hoặc khô đem đập với lúa rồi trộn hỗn hợp đó lại người ta nặn thành những quả men tròn rồi đem phơi, sau 10 ngày thì những quả men này mới sử dụng để nấu rượu. Men giã xong được sàng, sẩy lọc lấy bột men trộn đều với mẻ ngô đã bung sau đó ủ bằng chiếu, chăn để trong 2 ngày khi hương thơm của rượu bốc lên ngào ngạt thì lúc đó người dân cho tất cả vào những chiếc chum bịt kín lại để khoàng 15 đến 20 ngày sau thì đem ra chưng cất. Khâu chưng cất cũng là cả một nghệ thuật, người chưng cất phải là người có kinh nghiệm khi nào cần đun lửa to, nhỏ, khi nào cần thay nước và lấy rượu ở mức nào thì ngon nhất.

   Bộ dụng cụ nấu rượu bao gồm một chảo gang đặt trên bếp lò đổ đầy nước, chõ nẫu đặt trong chảo nước, Chõ được làm  giỗng hai đầu, trên chõ có một lỗ đục nhỏ để rượu chảy theo ống dẫn ra ngoài (chõ nấu rượu được làm bằng gỗ cây muồng, cây sấu) phía trong là “hươm khây” (vật để đặt tấm tre lót đựng ngô) và trên cùng là chảo nước làm lạnh có tác dụng để ngưng tụ rượu ngô bốc hơi chảy ra ngoài thành rượu. Chảo nước này được thay liên tục trong suốt quá trình nấu một nồi rượu. Thời gian để cất xong một mẻ rượu từ 4 đến 5 giờ đồng hồ. Rượu khi nấu xong sẽ cho rễ cây sung lá ba chạc vào để hũ rượu thêm thơm ngon. rượu ngon phải có mùi đặc trưng của ngô, độ vàng óng nhất định và nồng độ rượu hợp lý.

  Đến với tour du lịch Na Hang vào những ngày đầu đông còn gì thú vị hơn khi trong ngôi nhà sàn truyền thống chủ và khách quây quần bên bếp lửa nhâm nhi ly rượu ngô men lá với đĩa thịt trâu khô nghe những cô gái tày dịu dàng e ấp trong điệu hát then mượt mà da diết.